Kiedy cudzoziemcy muszą płacić podatki w Polsce

Kiedy cudzoziemiec mieszka w Polsce, jego wszystkie dochody są opodatkowane w naszym kraju. Jeżeli cudzoziemiec mieszka poza granicami RP, Urząd Skarbowy upomni się tylko                 o należność od pieniędzy osiąganych na terytorium Polski.

Status rezydenta podatkowego

Zgodnie z Ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U.2021.1128 t.j. – zwana dalej Ustawa PDOF) zakres obowiązku podatkowego danej osoby fizycznej uzależniony jest od miejsca jej zamieszkania, a sposób opodatkowania od rodzaju źródła przychodów. Ustawa nie definiuje pojęcia „cudzoziemiec” czy „osoba zagraniczna”.
W związku z powyższym jeżeli osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania na terytorium RP,              to podlega obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) niezależnie na miejsce położenia źródeł przychodów.

Wówczas taka osoba, zgodnie z art. 3 ust. 1 Ustawy PDOF, podlega w Polsce tzw. nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (ma status rezydenta podatkowego w Polsce):

„Art.  3.  [Obowiązek podatkowy]

1. Osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).

1a. Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:

1) posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub

2) przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.”

Status nierezydenta

Jeżeli jednak osoba fizyczna nie ma na terytorium Polski miejsca zamieszkania, to podlega obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Polski. Wtedy taka osoba podlega w Polsce ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (ma status nierezydenta),

„2a. Osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy).”

Za dochody (przychody) osiągane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez nierezydentów, uważa się w szczególności dochody (przychody) z:

– pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia;

–  działalności wykonywanej osobiście na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia;

– działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w tym poprzez położony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zagraniczny zakład;

–  położonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieruchomości lub praw do takiej nieruchomości, w tym ze zbycia jej w całości albo w części lub zbycia jakichkolwiek praw do takiej nieruchomości;

– papierów wartościowych oraz pochodnych instrumentów finansowych niebędących papierami wartościowymi, dopuszczonych do publicznego obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach regulowanego rynku giełdowego, w tym uzyskane ze zbycia tych papierów albo instrumentów oraz z realizacji praw z nich wynikających;

– tytułu przeniesienia własności udziałów (akcji) w spółce, ogółu praw i obowiązków w spółce niebędącej osobą prawną lub tytułów uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym, instytucji wspólnego inwestowania lub innej osobie prawnej i praw o podobnym charakterze lub z tytułu należności będących następstwem posiadania tych udziałów (akcji), ogółu praw i obowiązków, tytułów uczestnictwa lub praw – jeżeli co najmniej 50% wartości aktywów tej spółki, spółki niebędącej osobą prawną, tego funduszu inwestycyjnego, tej instytucji wspólnego inwestowania lub osoby prawnej, bezpośrednio lub pośrednio, stanowią nieruchomości położone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa do takich nieruchomości;

– tytułu przeniesienia własności udziałów (akcji), ogółu praw i obowiązków, tytułów uczestnictwa lub praw o podobnym charakterze w spółce nieruchomościowej;

– tytułu należności regulowanych, w tym stawianych do dyspozycji, wypłacanych lub potrącanych, przez osoby fizyczne, osoby prawne albo jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, mające miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, niezależnie od miejsca zawarcia umowy i wykonania świadczenia;

– niezrealizowanych zysków, o których mowa w art. 30da Ustawy PDOF.

Opodatkowanie podatkiem od dochodów z niezrealizowanych zysków

Opodatkowaniu podatkiem od dochodów z niezrealizowanych zysków podlega:

– przeniesienie składnika majątku poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w wyniku którego Rzeczpospolita Polska i traci prawo do opodatkowania dochodów ze zbycia tego składnika majątku, przy czym przenoszony składnik majątku pozostaje własnością tego samego podmiotu;

– zmiana rezydencji podatkowej przez podatnika podlegającego w Rzeczypospolitej Polskiej nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, w wyniku której Rzeczpospolita Polska traci prawo do opodatkowania dochodów ze zbycia składnika majątku będącego własnością tego podatnika, w związku z przeniesieniem jego miejsca zamieszkania do innego państwa.

Ustalenie rezydencji podatkowej jest wieloaspektowym procesem i powinno być dokonywane zarówno w oparciu o przepisy ustaw podatkowych, jak i stosownych umów dwustronnych          o unikaniu podwójnego opodatkowania. Prawidłowe ustalenie rezydencji podatkowej ma kluczowe znaczenie w prawidłowym rozliczaniu osiąganych dochodów dla celów podatkowych.

Umowy dwustronne pomiędzy państwami

Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawierają definicję „osoba mająca miejsce zamieszkania w umawiającym się państwie”, co  oznacza każdą osobę, która zgodnie z prawem wewnętrznym tego państwa podlega tam opodatkowaniu ze względu na jej miejsce zamieszkania lub miejsce stałego pobytu. Wobec tego o miejscu zamieszkania danej osoby fizycznej rozstrzygają przepisy wewnętrzne umawiających się państw. W przypadku gdy każde z umawiających się państw na podstawie własnych przepisów uzna osobę fizyczną za mającą miejsce zamieszkania na jego terytorium, dochodzi do kolizji przepisów stanowiących                       o rezydencji podatkowej tej osoby. W takiej sytuacji polską czy też zagraniczną rezydencję podatkową należy ustalić na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Z wyjaśnień organów podatkowych i z ogólnie przyjętych norm postępowania wynika, że dla ustalenia ośrodka interesów życiowych podatnika decydujące jest przede wszystkim miejsce zamieszkania członków jego najbliższej rodziny (żony, męża, dzieci), natomiast dla osób, które nie założyły rodziny szczególną rolę odgrywa położenie centrum interesów gospodarczych podatnika.
Właściwe ustalenie miejsca zamieszkania osoby fizycznej jest bardzo ważne nie tylko dla określenia zakresu obowiązku podatkowego w Polsce tej osoby, ale również dla polskich podmiotów występujących w roli płatnika. Płatnik musi wiedzieć w momencie wypłaty wynagrodzenia, jakie przepisy polskiej ustawy o podatku dochodowym zastosować, jaki pobrać podatek dochodowy (zaliczkę czy podatek zryczałtowany), jaką informację roczną sporządzić (PIT -11 czy 1FT -lR) i do jakiego urzędu skarbowego należy przekazać te informacje.

W przypadku gdy przepisy poszczególnej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania dają stronie polskiej możliwość opodatkowania dochodów (przychodów) osób niemających w Polsce miejsca zamieszkania, to zgodnie z naczelną zasadą wynikającą z polskiej Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dochody te są opodatkowane na zasadach ogólnych, tj. według skali podatkowej. Wyjątek od tej zasady dotyczy niektórych dochodów (przychodów) wymienionych m.in. w art. 29 ust 1 Ustawy PDOF, które są opodatkowane w sposób zryczałtowany.

Praca na podstawie umowy o pracę – praca najemna na terytorium Polski

W ramach umów o unikaniu podwójnego opodatkowania dochody z pracy najemnej podlegają opodatkowaniu w państwie, w którym osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania, chyba                     że praca wykonywana jest w drugim państwie. Jeżeli praca jest wykonywana w drugim państwie, to wówczas otrzymane za nią wynagrodzenie może być opodatkowane w tym drugim państwie. Co oznacza, że przepisy umów dają możliwość opodatkowania dochodów również temu państwu, na terytorium którego osoba fizyczna wykonuje pracę,                             chociaż  nie  ma w nim miejsca zamieszkania.

Zgodnie z polskimi przepisami dochody z pracy wykonywanej na terytorium Polski na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy są opodatkowane w Polsce bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia. Dlatego też miejsce wykonywania pracy jest tak istotne dla rozstrzygnięcia kwestii, gdzie wynagrodzenie cudzoziemca za świadczoną pracę podlega opodatkowaniu.
Cudzoziemcy pracując w Polsce podlegają opodatkowaniu na takich samych zasadach co polscy pracownicy, nie ma przy tym znaczenia, czy cudzoziemiec ma miejsce zamieszkania w Polsce, czy objęty jest nieograniczonym bądź ograniczonym obowiązkiem podatkowym.

Płatnik oblicza i pobiera zaliczki na podatek dochodowy, zgodnie z art. 32 Ustawy PDOF (stosuje koszty uzyskania przychodów podstawowe lub w przypadku złożenia przez pracownika stosownego oświadczenia koszty podwyższone, zaliczkę oblicza przy zastosowaniu progresywnej skali podatkowej 18 lub 32 proc., zaliczkę może pomniejszyć            o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, jeżeli dysponuje PIT-2. Po zakończeniu roku podatkowego płatnik, który nie dokonuje rocznego rozliczenia podatku na formularzu PIT-4, obowiązany jest przygotować dla pracownika cudzoziemca informację PIT -11 (art 39 ust 1 Ustawy PDOF). W sytuacji gdy obowiązek poboru zaliczek ustał w ciągu roku podatkowego, płatnik na pisemny wniosek pracownika cudzoziemca, w terminie 14 dni od złożenia tego wniosku, zobowiązany jest sporządzić i przekazać PIT -11 pracownikowi oraz urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych (art 39 ust 2 Ustawy PDOF) .

Działalność wykonywana osobiście na terytorium Polski

Opodatkowanie przychodów z działalności wykonywanej osobiście zależy od miejsca zamieszkania osoby uzyskującej te przychody oraz od tego, czy osoba zagraniczna dostarczyła polskiemu podmiotowi certyfikat rezydencji.
Przychodami z działalności wykonywanej osobiście są m.in. przychody:
otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych (art 13 pkt 7 Ustawy PDOF), z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy – zlecenia lub            umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej (art 13 pkt 8 Ustawy PDOF), uzyskane na podstawie umów           o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym                                charakterze (art. 13 pkt 9 Ustawy PDOF). Jeżeli osoba zagraniczna posiada miejsce zamieszkania na terytorium Polski ze względu na zlokalizowany tu ośrodek interesów życiowych lub ze względu na okres pobytu powyżej 183 dni w roku podatkowym), to jej dochody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 2, 4 – 9 Ustawy PDOF, są opodatkowane na zasadach ogólnych.

W sytuacji gdy cudzoziemiec nie posiada w Polsce miejsca zamieszkania, to przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 2, 6 – 9 Ustawy PDOF, opodatkowane są w formie ryczałtu w wysokości 20 proc. przychodu, zgodnie z art. 29 ust. 1. Pobór zryczałtowanego podatku określa natomiast art. 41 ust. 4.

Powyższą zasadę opodatkowania stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska. Jednakże zastosowanie stawki podatku wynikającej z właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub niepobranie podatku zgodnie z taką umową jest możliwe pod warunkiem udokumentowania dla celów podatkowych miejsca zamieszkania podatnika uzyskanym od niego certyfikatem rezydencji.
Jeżeli osoba zagraniczna została uznana za osobę mającą miejsce zamieszkania w Polsce                 i dostarczyła płatnikowi certyfikat rezydencji, wówczas płatnik nie ustala polskiej rezydencji           i pobiera zryczałtowany podatek dochodowy na zasadach określonych w art. 41 ust. 9 ustawy PDOF. Natomiast zgodnie z art. 42 ust. 2 pkt 2 płatnik zobligowany jest do przesłania                      w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym lub na pisemny wniosek podatnika w terminie 14 dni od złożenia wniosku podatnikowi i urzędom skarbowym, którymi kierują naczelnicy urzędów skarbowych właściwi w sprawach opodatkowania osób zagranicznych, imiennych informacji IFT-1/IFT1R.