Urlop macierzyński

To obowiązkowy urlop przysługujący każdej pracownicy, która urodziła dziecko, bez względu na rodzaj umowy o pracę, na podstawie której jest zatrudniona.

Długość urlopu macierzyńskiego zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie i wynosi:

– 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,

– 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,

– 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,

– 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,

– 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Pracownica może wykorzystać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego przed planowanym terminem porodu, należy jednak zaznaczyć, że ten czas zostanie proporcjonalnie odliczony od przysługującego urlopu. Jeżeli pracownica jednak nie skorzysta z urlopu macierzyńskiego przed porodem to urlop macierzyński rozpoczyna w dniu porodu. Tydzień urlopu macierzyńskiego odpowiada 7 dniom liczonym od pierwszego dnia tego urlopu.

Po porodzie matka musi obowiązkowo wykorzystać 14 tygodni urlopu. Może zrezygnować z pozostałych 6 tygodni urlopu i powrócić do pracy, pod warunkiem, że pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik – ojciec wychowujący dziecko albo przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony – ojciec dziecka, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową. W takim przypadku  pracownica składa pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania z części urlopu macierzyńskiego w terminie nie krótszym niż 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownicy.

Urlop macierzyński – ile płatny?

Jeżeli pracownica zadeklaruje, że po urlopie macierzyńskim chce wykorzystać urlop rodzicielski, może pobierać przez cały ten czas 80 procent  swojego dotychczasowego wynagrodzenia. Druga opcja, to 100 proc. wynagrodzenia przez 20 tygodni i 60 procent w  czasie urlopu rodzicielskiego, który po nim następuje.

Urlop macierzyński – czy przysługuje przy umowie zlecenie

Jeżeli kobieta pracuje na umowę inną niż umowa o pracę, może samodzielnie i dobrowolnie przystąpić do opłacania składek ubezpieczenia chorobowego, które niezależnie od czasu trwania umowy daje prawo do przejścia na płatny urlop macierzyński.

Jeżeli kobieta nie opłaca składek na ubezpieczenie chorobowe, jest osobą bezrobotną lub studentką może liczyć na tzw. kosiniakowe. Jest to zasiłek dla młodych matek, który płatny jest przez 12 miesięcy od urodzenia dziecka w ratach miesięcznych po 1000 zł. Przysługuje on wszystkim matkom, które nie uzyskają prawa do świadczenia z tytułu urlopu macierzyńskiego.

Czy na urlopie macierzyńskim można pracować?

W wielu przypadkach przejście na urlop macierzyński i rodzicielski oznacza duże zmniejszenie budżetu domowego, dlatego ustawodawca pozostawia możliwość podjęcia pracy zarobkowej w czasie trwania urlopu rodzicielskiego. Nie ma jasnych wytycznych, co do pracy na urlopie macierzyńskim. Warto jednak znać kilka zasad, które dają możliwość pracy zarobkowej w tym czasie.

Osoba, która przebywa na urlopie macierzyńskim nie może podjęć stosunku o pracę u pracodawcy, u którego złożyła wniosek o ten urlop. Możliwe jest to na urlopie rodzicielskim.

W czasie trwania urlopu macierzyńskiego można zawrzeć umowę o pracę nawet w pełnym wymiarze godzin, bez ryzyka utraty świadczenia z tytułu urlopu macierzyńskiego u innego pracodawcy.

Pracownica, nawet od razu po porodzie może zawrzeć umowę cywilnoprawną zarówno ze swoim pracodawcą, jak i każdym innym podmiotem. Nie wpłynie to na wysokość świadczenia z tytułu urlopu macierzyńskiego.

W czasie trwania urlopu macierzyńskiego kobieta może rozpocząć prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Dla wielu kobiet jest to doskonałe rozwiązanie, ponieważ same regulują czas swojej pracy, co umożliwia łączenie pracy zarobkowej z opieką nad dzieckiem. Nie ma w tym przypadku ryzyka utraty lub zmniejszenia świadczenia. Kobieta musi odprowadzać obowiązkowe składki oraz opłacać podatek wynikający z działalności.

Ostatnie rozwiązanie daje możliwość zawieszenia lub zamknięcia działalności po zakończonym urlopie macierzyńskim i powrotu na etat. Ale również przejścia wyłącznie na samozatrudnienie lub łączenia obydwu form.

Szczególne sytuacje związane z udzielaniem urlopu macierzyńskiego

Kodeks pracy reguluje również szczególne przypadki takie jak: przebywanie matki lub dziecka w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym, zgon matki lub dziecka itp. W tych przypadkach  możliwe jest skorzystanie z części urlopu macierzyńskiego przez pracownika – ojca dziecka lub pracownika – innego członka najbliższej rodziny, a także z zasiłku macierzyńskiego przez ubezpieczonego – ojca dziecka albo ubezpieczonego – innego członka najbliższej rodziny.

Hospitalizacja – w sytuacji, gdy dziecko przebywa w szpitalu i wymaga opieki szpitalnej pracownica, która wykorzystała po porodzie 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, może przerwać korzystanie z urlopu macierzyńskiego, a pozostałą część tego urlopu może wykorzystać w terminie późniejszym, po wyjściu dziecka ze szpitala. W przypadku,  gdy pracownica przebywa w szpitalu lub zakładzie leczniczym, może przerwać korzystanie z urlopu macierzyńskiego na okres pobytu w szpitalu lub zakładzie leczniczym, po wykorzystaniu 8 tygodni tego urlopu po porodzie. Warunkiem przerwania urlopu macierzyńskiego w takiej sytuacji jest, aby część urlopu macierzyńskiego za ten okres wykorzystał pracownik – ojciec wychowujący dziecko albo pracownik – inny członek najbliższej rodziny.

Śmierć dziecka – w przypadku zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia, pracownica ma prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 8 tygodni po porodzie, nie krócej niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. W razie śmierci dziecka po upływie 8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.

Śmierć matki – w przypadku śmierci pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego – matki dziecka w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu, pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi – innemu członkowi najbliższej rodziny, przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu zgonu pracownicy albo ubezpieczonej – matki dziecka.

W przypadku śmierci matki dziecka, która nie była objęta albo nie miała tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi – innemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu zgonu matki dziecka do końca okresu urlopu macierzyńskiego. Ojciec wychowujący dziecko albo pracownik – inny członek najbliższej rodziny składa wówczas pisemny wniosek o udzielenie części urlopu macierzyńskiego. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić ten wniosek.

Ochrona pracowników korzystających z urlopu macierzyńskiego

Pracownicy przebywający na urlopie macierzyńskim korzystają ze szczególnej ochrony.              W okresie urlopu macierzyńskiego pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy (sytuacja nie dotyczy pracownicy w okresie próbnym nieprzekraczającym jednego miesiąca).

W przypadku umowy o pracę zawartej na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, umowa taka ulega przedłużeniu do dnia porodu. Nie dotyczy to jednak umowy o pracę na czas określony zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności                       w pracy. Natomiast wyjątkowo rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem podczas urlopu macierzyńskiego może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę. W razie niemożności zapewnienia w tym okresie innego zatrudnienia, pracownicy przysługują świadczenia określone w odrębnych przepisach (świadczenie w wysokości zasiłku macierzyńskiego). Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Pracodawca dopuszcza pracownika po zakończeniu urlopu macierzyńskiego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320, ze zm.);

Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz. U. z 2015 r. poz. 2243);

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1133).