Wolontariat – praca wolontariusza

Działalność wolontariacka uregulowana jest w „Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie” z 24 kwietnia 2003 r. Umowa jaka zawierana jest pomiędzy wolontariuszem, a korzystającym jest umową cywilnoprawną (umowa o wolontariat, porozumienie wolontariackie, umowa wolontariacka). Do porozumień zawieranych między korzystającym a wolontariuszem w zakresie nieuregulowanym niniejszą ustawą stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny.

Wolontariusz nie jest traktowany w kategorii pracownika, ponieważ podstawą świadczonej przez niego pomocy nie jest ani umowa o pracę, ani żadna z pozostałych umów uregulowanych w Kodeksie Pracy. Między wolontariuszem a korzystającym nie istnieje stosunek pracy, ponieważ łącząca strony umowa jest nieodpłatna, natomiast jednym z koniecznych elementów dla powstania stosunku pracy jest zatrudnianie za wynagrodzeniem (art. 22 Kodeks Pracy). Zatem rozwiązania i regulacje prawne zawarte w Kodeksie Pracy nie mają zastosowania do wolontariatu.

Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24 kwietnia 2003 r. nie precyzuje norm wymiaru czasu dla działalności wolontariusza, jedynie art. 44 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że świadczenia wolontariuszy są wykonywane w zakresie, w sposób i w czasie określonym w porozumieniu z korzystającym.

Jeżeli świadczenie wolontariusza wykonywane jest przez okres dłuższy niż 30 dni, porozumienie powinno być sporządzone na piśmie.

Ponadto na żądanie wolontariusza korzystający jest obowiązany potwierdzić na piśmie treść porozumienia, a także wydać pisemne zaświadczenie o wykonaniu świadczeń przez wolontariusza, w tym o zakresie wykonywanych świadczeń.

Na prośbę wolontariusza korzystający może przedłożyć pisemną opinię o wykonaniu świadczeń przez wolontariusza.

Ile godzin dziennie wolontariusz może świadczyć pomoc? 

Z uwagi na fakt, że kwestia wymiaru czasu pracy nie została uregulowana w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie  warto inspirować się i wprowadzać w życie rozwiązania stosowane w ramach dobrych praktyk.

Z pewnością bardzo dobrym rozwiązaniem jest korzystanie z przepisów prawa pracy w kwestii czasu wykonywania świadczeń przez wolontariusza (Kodeks Pracy – Dział – Czas pracy i Zatrudnianie młodocianych). Podejmując współpracę z osobą pełnoletnią czy młodocianą powyżej 16-roku życia korzystający powinien nie dopuszczać do sytuacji aby ich dobowy czas pracy wynosił powyżej 8 godzin. W przypadku współpracy z osobami młodocianymi do 16 roku życia wymiar czasu pracy warto ograniczyć do 6 godzin dziennie. Takie rozwiązanie należy traktować jako dobrą praktykę dla wolontariatu.

Warto pamiętać, że są jeszcze dodatkowe regulacje dotyczące wymiaru czasu pracy osób młodocianych, a zawarte w Kodeksie Pracy i z pewnością warto je praktykować współpracując z  młodocianymi wolontariuszami.

Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie uczestnictwa w zajęciach szkolnych nie może przekraczać 12 godzin. W dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 2 godzin. Natomiast wymiar czasu pracy osoby młodocianej podczas ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może jednak przekraczać 6 godzin.

Decyzję ile czasu chce się poświęcić na wolontariat podejmować w swoim imieniu powinna zainteresowana osoba – wolontariusz, koordynator czy działacz. Często zdarzają się sytuacje, że osoby działające w wolontariacie poświęcają tyle czasu ile tego wymaga sytuacja. Przed ważnymi wydarzeniami czas ten może wynosić nawet 12 godzin na dobę? Niemniej jednak, jeżeli wolontariusz chce i może tyle czasu poświęcić może to zrobić. Jest to jego indywidualna decyzja. Jeżeli korzystający oczekuje tego od wolontariusza – powinien w pierwszej kolejności go o to zapytać, a w sytuacji kiedy nie wyrazi on na to zgody decyzję uszanować.

Wolontariat pracowniczy

Wolontariat pracowniczy polega na inicjowaniu i wspieraniu przez pracodawcę działalności społecznej pracowników. Jako wolontariusze pracownicy świadczą różnego rodzaju prace, wykorzystując swoje umiejętności czy też dodatkowe zdolności, z kolei pracodawca inicjuje takie działania oraz wspiera ich w wykonywanych aktywnościach.

Pracodawca zazwyczaj oferuje wsparcie poprzez:

– fundusze – kiedy pracodawca przeznacza fundusze dla pracowników – wolontariuszy, i mogą oni skorzystać z nich do realizacji swoich działań,

– czas – pracodawca umożliwia realizację działań wolontariackich pracowników jw ramach czasu pracy,

– zasoby – pracodawca umożliwia wykorzystanie zasobów zakładu pracy do realizacji działań pracowników – wolontariuszy, np. samochodów służbowych, sprzętu.

Wsparcie przynajmniej jednego z trzech wymienionych obszarów kwalifikuje działania jako wolontariat pracowniczy.

Podstawy prawne

W przypadku wolontariatu pracowniczego zastosowanie ma Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Do wolontariatu pracowniczego  odpowiednie zastosowanie znajdują również ogólnie obowiązujące przepisy prawa, w szczególności przepisy zawarte w kodeksie cywilnym, a także przepisy kodeksu pracy – w określonych sytuacjach. Działania realizowane w oparciu o zapisy ustawy o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych (Dz. U. Dz.U. 2014 poz. 498 z późn. zm.), działalność związaną z krwiodawstwem można także zaliczyć do wolontariatu pracowniczego.

Wolontariat pracowniczy – formy

Wolontariat pracowniczy obejmuje szeroki zakres działań, od aktywności, które inicjowane są przez pracodawców po indywidualny wolontariat.

– Zbiórka pracownicza – może być realizowana jako zbieranie funduszy lub zbieranie darów rzeczowych. Pracodawca pozwala pracownikom na przygotowanie i przeprowadzenie takiej zbiórki na terenie zakładu pracy – przyjmując formę bierną, ale za wszystko odpowiedzialni są osoby organizujące lub czynną, kiedy wykorzystuje kanały komunikacji wewnętrznej do jej promocji, aktywnie włącza się w zbiórkę.

Osoby organizujące zbiórkę, które aktywnie włączają się w jej promocję, zbieranie darów, ich przechowywanie, przekazanie i rozliczenie zbiórki, są wolontariuszami. Osoby przekazujące na zbiórkę dary rzeczowe lub fundusze nie są wolontariuszami. Do zbiórek zaliczamy także krwiodawstwo, a więc zbiórki krwi.

Wolontariat oparty na umiejętnościach – pracownicy wykorzystują swoje umiejętności, wiedzę lub kompetencje tzw. “wolontariat kompetencyjny” – pracownik wykorzystuje swoje kompetencje, które mogą wiązać się z jego hobby czy pasjami. Ta kategoria obejmuje również działania pro bono tj. usługi wykonywane profesjonalnie i bezpłatnie przez podmiot lub przez profesjonalistów, najczęściej kojarzonych z wolnymi zawodami.

Mentoring i inne wsparcie indywidualne – ta forma zyskuje coraz większą popularność w Polsce. Może obejmować programy w ramach których pracownik pracuje z inną osobą w regularnych odstępach czasu lub porady zawodowe.

Wolontariat osobisty – to każda indywidualna, nieodpłatna działalność prowadzona na rzecz społeczności, z inicjatywy własnej pracownika, ale która jest w jakiś sposób wspierana przez pracodawcę. W tej formie pracodawca wspiera działania podejmowane poza czasem pracy przez pracownika. Wolontariat pracowniczy staje się częścią wolontariatu pracowniczego wtedy, kiedy pracodawca oferuje wsparcie dla takich działań pracownika, a pracownik decyduje się z tego wsparcia skorzystać.

Oddelegowanie – pracownik może zostać oddelegowany do podjęcia określonego zadania lub nawet pełnoetatowej pracy w organizacji społecznej. Wykonanie takich działań może trwać dzień, kilka miesięcy a nawet rok lub jeszcze dłużej.  Niemniej jednak oddelegowanie na dłuższy okres, jak rok lub dłużej, jest spotykane w dużych, zazwyczaj międzynarodowych programach i związane jest z relokacją pracownika do organizacji w innym kraju                                    i włączenie go w długofalowe działanie organizacji. Takie działania stanowią formę przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu pracowników i możliwości podjęcia nowych działań w zupełnie innym podmiocie.

Wolontariat zespołowy – grupa wolontariuszy, która pracuje razem, aby osiągnąć określone korzyści dla społeczności. Pracodawca często inicjuje taki wolontariat w formie konkursu wspierającego funduszami działania swoich pracowników. Na tej podstawie pracownicy mają czas na stworzenie swojego zespołu, ustalenie tego co i jak chcą robić oraz na ułożenie współpracy z partnerem społecznym. Wszystkie akcje społeczne organizowane dla pracowników podczas wyjazdów szkoleniowych czy integracyjnych zalicza się do wolontariatu zespołowego.

Aktywność w miejscu pracy (budowanie doświadczenia zawodowego) – to aktywności realizowane na rzecz społeczności, które odbywają się w miejscu pracy. Na przykład wizyty dzieci w wieku szkolnym lub krótkie staże, pozwalające zaznajomić się ze specyfiką jakiegoś zawodu. Działania te są powszechnie realizowane dla różnych grup, w celu popularyzacji jakiegoś zawodu. W większości przypadków są realizowane jako część obowiązków zawodowych osób, które podjęły się ich realizacji – nie są traktowane jako wolontariat pracowniczy.

Zespoły zarządzające/rady powiernicze – zazwyczaj zaangażowani są doświadczeni pracownicy, którzy zasiadają w organach zarządzających i kontrolnych aby pomagać w strategicznym kierowaniu różnymi organizacjami. Obejmowanie takich stanowisk w organizacjach pozarządowych, klubach, związkach, jest pracą społeczną. Najważniejszymi zasadami są w tej formie zasady przeciwdziałające konfliktowi interesów pracodawcy                       i podmiotu, na rzecz którego działa pracownik.